Analyse en beleggingsresultaten
Recessieangst domineerde de financiële markten
Het vierde kwartaal stond eigenlijk al in het teken van de economische vooruitzichten van 2023. De vraag was niet of we een recessie krijgen, maar hoe zwaar deze wordt. Want dat het economisch minder gaat, was wel duidelijk. De oorlog in Oekraïne duurt voort en China kampte met de economische gevolgen van zijn ‘Zero Covid beleid’. Wereldwijd was de inflatie nog torenhoog en centrale banken verhoogden de beleidsrente in een poging de inflatie te beteugelen.
“Beleggers hadden de verhogingen van de beleidsrente al grotendeels ingecalculeerd”
Obligatiekoersen maken pas op de plaats
De renteverhogingen van de centrale banken zagen we ook terug in de kapitaalmarktrentes. In de meeste westerse landen steeg de 10-jaars rente. Beleggers hadden de verhogingen van de beleidsrente al grotendeels ingecalculeerd. De risicopremie van veel bedrijfsobligaties daalde juist. Door deze omstandigheden was er een kleine koersdaling bij overheidsobligaties en een licht herstel van de koersen bij bedrijfsobligaties te zien.
Aandelenkoersen tonen een verdeeld beeld
Europa leek een inhaalslag te maken. De aandelenkoersen stegen dit kwartaal vrij sterk, nadat de regio in de eerste drie kwartalen van 2022 duidelijk was achtergebleven ten opzichte van Noord-Amerika. De oorlog in de Oekraïne duurde weliswaar nog voort, maar de energieprijzen zijn dit kwartaal gedaald. De koersen in Noord-Amerika zijn juist iets gedaald. Door de rentestijging zijn vooral bedrijven in de technologiesector hard geraakt.
Nog steeds minder risico in de modelportefeuille
De samenstelling van de modelportefeuille hebben we dit kwartaal aangepast. De weging van de obligatiebeleggingen is verhoogd naar de standaardverdeling. Als we een recessie krijgen, daalt de kapitaalmarktrente waarschijnlijk. Een daling van de kapitaalmarktrente is positief voor obligaties. Bij de aandelenbeleggingen is de weging juist iets afgebouwd ten opzichte van de standaardverdeling, omdat de bedrijfsresultaten in een recessie onder druk komen te staan. Dit is naar onze mening nog onvoldoende verwerkt in de koersen. De gehele modelportefeuille is daarom nog steeds iets minder risicovol ingericht dan de standaardverdeling.
Waardeontwikkelingen van de beleggingen
De aandelen- en obligatiebeleggingen behaalden een positief resultaat het afgelopen kwartaal. Maar over geheel 2022 hebben zowel aandelenkoersen als obligatiekoersen flink ingeleverd. Vooral de waardedaling van veel obligaties was ten opzichte van het verleden ongekend groot. De koersen van alle obligatiecategorieën zijn gedaald door de snelle en sterke stijging van zowel de korte- als lange rente.
Europa maakt een inhaalslag
“Europese aandelen stegen sterk, omdat de economische omstandigheden niet verder verslechterden”
Wereldwijd was er in het vierde kwartaal sprake van een lichte stijging van de aandelenkoersen. Europese aandelen stegen sterk, omdat de economische omstandigheden niet verder verslechterden.
Waardeaandelen in bijvoorbeeld de energiesector, de voedingssector en de gezondheidszorg deden het beduidend beter dan groeiaandelen. In economisch minder goede tijden verwacht men namelijk dat waardeaandelen minder kwetsbaar zijn. De 9% daling van de US-dollar tegenover de euro zorgde ervoor dat beleggingen in Noord-Amerika in waarde zijn gedaald.
Regionale aandelenrendementen
1 oktober 2022 t/m 31 december 2022
Europa
MSCI Europe Index
+9,6%
Aandelenbeleggingen in Europa kenden een sterk kwartaal. Koersen stegen met bijna 10%. Daar waren een paar redenen voor. Allereerst daalden de energieprijzen; Europa is sterk afhankelijk van de import van gas. De economische groei bleef daardoor in veel landen nog redelijk op peil. Er was nog geen sprake van een recessie. En ten tweede verhoogde de ECB de rente iets minder fors: in december was de verhoging 0,5%, nadat in oktober de rente nog met 0,75% verhoogd werd. De stijging van de koersen in het vierde kwartaal kon echter niet voorkomen dat over geheel 2022 de aandelenkoersen met 9,5% daalden.
Noord-Amerika
-2,5%
MSCI North America Index
Dit kwartaal daalde de US-dollar tegenover de euro. Daarom daalden koersen in Noord-Amerika met 2,5%. Door het vooruitzicht op economisch minder goede tijden daalden de winstverwachtingen en daarmee de koersen. En de sterk gestegen rente zorgde voor verkoopdruk bij hooggewaardeerde groeibedrijven. Vooral de grote communicatie- en technologie ondernemingen hadden hier last van. Voor geheel 2022 is de daling van aandelenbeleggingen uitgekomen op 15,5%.
Opkomende landen
-0,2%
MSCI Emerging Markets Index
Aandelenkoersen uit opkomende landen wijzigden per saldo weinig, deze daalden namelijk met 0,2%. Positieve uitzondering hierop was de regio opkomend Europa. Koersen maakten een deel van de zware correctie goed van de eerste negen maanden van dit jaar. Ook koersen in China stegen, omdat de Chinese overheid de zware Covid-19 beperkingen gedeeltelijk ophief.
Koersen in India en verschillende landen in Zuid-Amerika daalden door de wereldwijde economische vertraging. Over geheel 2022 zijn de aandelenkoersen in opkomende landen 17,5% gedaald.
Pacific
+4,0%
MSCI Pacific Index
De koersen in de Pacific stegen 4%. Het belangrijkste land in de Pacific is Japan. De economische activiteit trok daar iets aan en de inflatie steeg in november met 3,7%. Voor Japan is de inflatie van de laatste maanden een lang gekoesterde wens. Decennialang was inflatie verdwenen en groeide de economie amper. Over geheel 2022 was de koersdaling in de Pacific 10,3%.
Bron: Bloomberg / Morningstar
Obligatiekoersen tonen licht herstel
“De inflatie daalde minder hard dan de markt had verwacht”
Kapitaalmarktrentes zijn in het vierde kwartaal verder opgelopen. De inflatie daalde minder hard dan de markt had verwacht. De renteverhogingen van de centrale banken werkten dit keer beperkt door in de kapitaalmarktrentes. Hier zijn twee redenen voor. De eerste reden is dat de laatste verhogingen met 0,5% minder groot waren dan de voorgaande stappen. De tweede reden is dat de rentepiek in zicht is en de beleidsrente in 2024 mogelijk weer verlaagd kan gaan worden. Overheidsobligaties daalden licht en bedrijfsobligaties stegen iets.
2022 was voor obligaties echter een historisch slecht jaar. Om de inflatie te beteugelen, verhoogden de ECB en de Fed de beleidsrente in een paar stappen. De ECB verhoogde de rente van -0,5% naar 2% en de Fed verhoogde de rente zelfs naar 4,25%. De vrees voor een recessie nam toe en de risicopremies stegen. Wereldwijd daalden obligatiekoersen in 2022 met ruim 13%.
Kleinere renteverhoging ECB
Na de 0,75% verhoging in oktober verhoogde de ECB in december de rente met 0,5%. Dit besluit was in lijn met rentebesluiten van andere centrale banken zoals de Fed en de BoE. Prijsstabiliteit bereiken staat voor de ECB bovenaan de prioriteitenlijst. Veel economieën in Europa groeien niet of beperkt en hebben daarnaast last van gestegen rentekosten. Het laatste rentebesluit van de ECB was daarom een welkome meevaller.
“Met de renteverhogingen probeert de Fed de economie te vertragen”
Fed verhoogt de rente
Dit kwartaal heeft de Fed de rente ook twee keer verhoogd: in november met 0,75% en in december met 0,5%. De inflatie loopt volgens de centrale bank te hard op. De inflatiestijging komt vooral door de sterke arbeidsmarkt. Met de renteverhogingen probeert de Fed de economie te vertragen. Dat de rente in december maar met 0,5% verhoogd werd, was een positief teken voor de financiële markten.
Overheidsobligaties
Onder andere door de renteverhogingen van centrale banken steeg ook de kapitaalmarktrente en daalden de koersen van overheidsobligaties. In Europa was het effect het grootst met 2,1% daling. Wereldwijd daalden de koersen met 0,6%. In Europa zagen we in geheel 2022 de renteverschillen oplopen. Het rendementsverschil is groter geworden tussen de financieel sterke Noord-Europese landen en minder sterke Zuid-Europese landen. Met -18,5% voor Europa en -12,8% wereldwijd hebben overheidsobligaties een slecht jaar achter de rug.
Bedrijfsobligaties
De koersen van bedrijfsobligaties stegen dit kwartaal in Europa 1,1% en wereldwijd met 2,3%. De koersstijgingen kwamen doordat beleggers een minder zware recessie verwachtten in 2023. Voor geheel 2022 was het rendement in Europa -13,6% en wereldwijd -16,3%.
Hoogrentende obligaties
Koersen van hoogrentende obligaties stegen 4,6% in Europa en 5,5% wereldwijd. Dat kwam doordat de risicopremie op risicovollere bedrijfsobligaties daalde. Beleggers verwachten niet dat het default risico groter wordt en denken dus dat er minder bedrijven in de problemen komen. Bedrijven konden zich de laatste jaren tegen gunstigere voorwaarden herfinancieren. Over het gehele jaar daalden de koersen: 11,7% in Europa en 13,4% wereldwijd.
Obligaties van opkomende landen
Er was een herstel van de koersen van obligaties van opkomende landen in sterke valuta (vaak de US-dollar), die stegen met 5,5%. De stijging van de US-dollar speelde hierbij een rol. Obligaties die noteren in lokale valuta daalden met 0,4%. Op jaarbasis resteerde voor obligaties in sterke valuta nog een waardedaling van 18,0%. De obligaties in lokale valuta daalden met 5,9%.
Aan inflatie gekoppelde obligaties
Koersbewegingen van aan inflatie gekoppelde obligaties waren beperkt. Wereldwijd daalden de koersen met 0,4%. De kapitaalmarktrente in het Verenigd Koninkrijk (VK) daalde, nadat deze in het derde kwartaal sterk steeg. Door de zware weging van het VK was er in Europa een klein plusje van 1,5%. Obligaties die aan inflatie gekoppeld zijn hebben een gemiddelde lange looptijd. Hierdoor hebben ze dit jaar erg veel last gehad van de sterk gestegen rentes. De inflatiecomponent binnen deze obligaties heeft het verlies vanuit de sterke rentestijgingen maar deels gecompenseerd. In Europa daalden de koersen in 2022 met 10,2% en wereldwijd met 18,9%.
Netto rendement obligatiecategorieën
1 oktober 2022 t/m 31 december 2022
Bron: Bloomberg / Morningstar
